کاربرد شیرین کننده های مصنوعی امروزه طرفداران زیادی پیدا نموده است. اغلب شیرین کننده های مصنوعی بدون کالری بوده و در بدن جذب نمی شوند. خواص و فواید شیرین کننده های مصنوعی منجر شده است تا از انواع آن در صنایع غذایی استفاده شود. انواع شیرین کننده های مصنوعی می توانند در بیماران دیابتی و افراد چاق استفاده شوند. مصرف شیرین کننده های مصنوعی در این افراد می تواند به بهبود سلامتشان کمک نماید. قیمت شیرین کننده های مصنوعی در بازار خرید و فروش متنوع بوده و به نوع آن بستگی دارد. برای خرید شیرین کننده های مصنوعی می توان از مراکز خرید حضوری اقدام نمود. همچنین فروش شیرین کننده های مصنوعی به صورت آنلاین نیز امکان پذیر است. البته از عوارض شیرین کننده های مصنوعی نیز نباید چشم پوشی نمود و در مصرف آن احتیاط لازم را به عمل آورد.
فهرست
درباره شیرین کننده های مصنوعی
انواع شیرین کننده ها را می توان به دو دسته تقسیم نمود. شیرین کننده های طبیعی و شیرین کننده های مصنوعی در این تقسیم بندی قرار دارند. شیرین کننده های طبیعی با نام شیرین کننده های مغذی نیز شناخته می شوند. از انواع شیرین کننده های مغذی می توان به گلوکز، فروکتوز، عسل، مالتوز، شیره افرا و… اشاره نمود. امروزه شیرین کننده های مصنوعی در رژیم های غذایی جایگزین قند و شکر معمولی شده اند. شیرین کننده های مصنوعی از فرآورده‌های سنتتیک هستند. بیشتر انواع شیرین کننده های مصنوعی فاقد کالری بوده و میزان شیرین کنندگی آن‌ها از شکر سفید بیشتر است. کاربرد شیرین کننده های مصنوعی در انواع خوراکی ها مانند پودرهای نوشیدنی، ژله، مربا، محصولات لبنی و… صورت می پذیرد. انواع شیرین کننده های مصنوعی در بازار خرید و فروش موجود بوده و قابل خریداری است.
خواص شیرین کننده مصنوعی
از شیرین کننده‌های مصنوعی برای طعم دهی به برخی غذاها و نوشیدنی ها استفاده می‌شود. این مواد در مقایسه با قند و شکر معمولی بسیار شیرین تر هستند. درواقع میزان شیرینی برخی از آن ها نسبت به شکر معمولی ۲۰۰ تا ۱۳ هزار برابر نیز بیشتر است. برخی از این شیرین کننده‌ها حاوی مقداری کالری هستند، اما شیرینی آن ها به قدری است که تنها مقدار ناچیزی از آن ها برای تغییر طعم محصولات غذایی لازم است. این ترکیبات کالری قابل توجهی را به غذاها اضافه نمی کنند.
انواع شیرین کننده های مصنوعی
شیرین کننده مصنوعی انواع مختلفی دارد. در ادامه به برخی از انواع آن جهت آشنایی اشاره شده است. با ما همراه باشید.
آسپارتام
استفاده از آسپارتام (Aspartame) در بسیاری از غذاها، نوشیدنی ها، آب‌نبات ها و ویتامین ها و ملین ها صورت می پذیرد. ویژگی این شیرین کننده یعنی آسپارتام این است که ۲۰۰ برابر نسبت به شکر شیرین تر است. توجه شود که این شیرین کننده توسط افراد مبتلا به فنیل کتونوری (PKU) ، نوعی اختلال ژنتیکی نادر، نباید استفاده شود.
آسه سولفام پتاسیم
کاربرد این شیرین کننده مصنوعی همراه با سایر شیرین کننده‌های مصنوعی صورت می گیرد. آسه سولفام پتاسیم (Acesulfame potassium) ممکن است در نوشابه های بدون قند نیز استفاده شود.
نئوتام
این ماده بی نظیر ۷ تا ۱۳ هزار برابر از شکر شیرین تر است. نئوتام (Neotame) در بسیاری از غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود. البته کاربرد این ماده به اندازه کاربرد شیرین کننده های مصنوعی رایج دیگر نیست.
سوکرالوز
سوکرالوز (Sucralose) که به نام اسپلاندار (Splenda) هم شناخته می شود از شیرین کننده های مصنوعی است. این ماده در غذاهای فرآوری شده، میوه های کنسروی و محصولات لبنی یافته می شود. شیرینی این ماده نسبت به شکر ۶۰۰ برابر بیشتر است. بدن انسان سکورالوز را به عنوان یک قند تشخیص نداده و بنابراین در بدن متابولیزه نمی شود. پس این ماده کالری ندارد. بخش عمده سوکرالوز مستقیما از مدفوع دفع می گردد.
ساخارین
ساخارین (Saccharin) در سال ۱۸۷۹ میلادی کشف شد. این ماده مدت کوتاهی بعد از کشف کاربرد تجاری یافت. ساخارین ۲۰۰ تا ۷۰۰ برابر از شکر شیرین تر است.
استویا
این ماده به عنوان یک شیرین کننده غیرمغذی و تقریبا بدون کالری شناخته می شود. استویا (Stevia) از برگ‌های گیاه استویا گرفته شده و ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر از شکر شیرین تر است. استویا در بسیاری از غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود.
عصاره میوه مانک (Monk fruit extract) یا لو هان گو (Luo han guo)
این ماده نیز یک شیرین کننده غیرمغذی و فاقد کالری است. این ماده ۱۰۰ تا ۲۵۰ برابر می تواند از شکر شیرین تر عمل می کند. این ماده اغلب با سایر شیرین کننده های مصنوعی مانند استویا ترکیب می شود. این ماده از گیاهی بدست می آید که بومی جنوب چین است. توجه شود که این ماده هنوز توسط FDA تایید نشده اما در حال بررسی است.
ادونتام
ادونتام (Advantame) از جدید ترین شیرین کننده های مصنوعی است. این ماده در سال ۲۰۱۴ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده است. مقدار شیرینی ادونتام در مقایسه با شکر ۲۰ هزار بار بیشتر است. برخلاف شیرین کننده آسپارتام، این ماده برای افرادی که به فنیل کتونوری مبتلا هستند بی خطر است. این ماده به حرارت مقاوم است و می تواند به عنوان جایگزین شکر در محصولات پخته استفاده شوند.
کاربرد شیرین کننده های مصنوعی برای دیابتی ها
اغلب افراد تصور می‌کنند انواع شیرین کننده های مصنوعی برای دیابتی ها بی خطر است . دلیل این موضوع آن است که در انواع غذا های رژیمی و دیابتی از جایگزین‌های شکر استفاده می شود. شیرین کننده هایی مانند ساخارین و آسپارتام در مواد غذایی استفاده می‌شوند. این غذاها با نام‌گذاری به عنوان محصول رژیمی ویا بدون قند عرضه می گردند. بنابراین ممکن است تصور شود که این غذاها برای افراد دیابتی کاملاً بی خطر است. البته نباید بهتر بودن استفاده از شیرین کننده مصنوعی نسبت به قند و شکر را برای دیابتی ها نادیده گرفت. شیرین کننده های مغذی می‌توانند میزان بالایی قند در خون آزاد کنند و برای افراد دیابتی مشکلاتی را ایجاد کنند. بنابراین افراد مبتلا به دیابت می توانند از انواع شیرین کننده های مصنوعی استفاده کنند.
فواید مصرف شیرین کننده های مصنوعی در دیابت
این شیرین کننده ها فاقد کربوهیدرات بوده و قند خون را افزایش نمی دهند. البته نوع و میزان مصرف شیرین کننده ها باید با پزشک مشورت نمایید. میزان جذب انواع شیرین کننده های مصنوعی در بدن متفاوت بوده و ممکن است مصرف بیش از حد برخی از آن ها موجب افزایش قند خون شود. حتی مصرف شیرین کننده های مصنوعی ممکن است گاهی با داروهای نیز تداخل داشته باشد. برخی از این ترکیبات بر روی دوز انسولینی که باید استفاده شود نیز تاثیر گذارند. درواقع به دلیل متغیر بودن میزان جذب شیرین کننده های مصنوعی، نمی‌توان میزان کربوهیدرات آن را شمارش نمود. بنابراین کاربرد شیرین کننده های طبیعی باید به مقدار بسیار کم و تحت نظر پزشک معالج صورت گیرد.
مصرف شیرین کننده های مصنوعی و تاثیر بر روده
باکتری‌هایی که در روده وجود دارند، نقش مهمی در حفظ سلامت بدن ایفا می کنند. تغییر این باکتری ها با چاقی، عدم کنترل قند خون، ضعف سیستم ایمنی و اختلال خواب ارتباط مستقیمی دارد. عملکرد باکتری‌های موجود در روده در افراد مختلف، متفاوت است. جالب است بدانید این باکتری ها تحت تاثیر غذا های مصرفی مانند شیرین کننده های مصنوعی قرار خواهند گرفت. در تحقیقی ساخارین، سوکرالوز یا آسپارتام را به آب آشامیدنی موش ها افزودند. چندین هفته بعد، موش هایی که محلول آب قند مصرف می کردند، برخلاف سایر موش ها که آب، گلوکز یا ساکارز را به تنهایی دریافت می‌کردند به افزایش قند خون دچارشدند. محققان در این تحقیق نتیجه گرفتند که عدم تحمل گلوکز به تغییر باکتری های روده وابسته است. بنابراین مصرف بیش از حد شیرین کننده مصنوعی ممکن است با تاثیر بر باکتری ها به روده آسیب هایی را وارد کند.
نوشیدنی های مصنوعی و سرطان
مطالعاتی نشان داده است که ترکیب سیکلامات و ساخارین ممکن است با بروز سرطان مرتبط باشد. البته طبق گزارشات FDA در مورد انسان، ارتباطی بین سرطان و شیرین کننده های مصنوعی مشاهده نشده است. در این میان شیرین کننده سیکلامات برای استفاده در آمریکا رد شده است.
فواید نوشیدنی های مصنوعی در سلامت دندان ها
در پوسیدگی دندان‌ها باکتری‌ها نقش زیادی دارند. باکتری هایی همانند: استرپتوکوک موتانس، استرپتوکوک سوبرینوس و لاکتوباسیل از باکتری هایی هستند که قادرند موجب پوسیدگی دندان ها شوند. کربوهیدرات های قابل تخمیر مثل ساکارز، فروکتوز و گلوکز تولید اسید می کنند. مواد معدنی دندان نیز به این اسید و افزایش در مقدار آن حساس هستند. کاربرد شیرین کننده های مصنوعی برخلاف شکر، توسط باکتری های دهان تخمیر نشده و در نتیجه در پوسیدگی دندان نقشی نخواهند داشت.
ارتباط میگرن با شیرین کننده های مصنوعی
در مطالعاتی به ارتباط بین شیرین کننده های غیرمغذی و سردرد پرداخته شده است. در تعداد کمی از افراد آسپارتام یا سوکرالوز می تواند باعث بروز سردرد شود. ارتباط آسپارتام و میگرن نسبت به بقیه شیرین کننده ها قوی تر است. ممکن است سردرد بعد از استفاده طولانی مدت از نوشیدنی های رژیمی که حاوی شیرین کننده مصنوعی هستند نیز ایجاد شود.
اشتها و شیرین کننده مصنوعی
آزمایشات نشان داده است که شاخص توده بدنی (BMI) در افرادی که نوشیدنی های حاوی شیرین کننده مصنوعی را مصرف می‌کنند، مقدار بیشتری است. مطالعاتی دیگر نیز نشان داده‌اند، در مردان بالغ با وزن طبیعی مصرف آب شیرین شده با آسپارتام باعث افزایش اشتها و افزایش گرسنگی می گردد. همچنین استفاده از آسپارتام، آسه سولفام پتاسیم و ساخارین با افزایش مصرف غذا می تواند مرتبط باشد. هوس‌های غذایی و بعضی طعم ها مانند شیرینی با هم مرتبط هستند. مصرف شیرین کننده های مصنوعی تمایل فرد جهت مصرف غذاهای شیرین را افزایش می دهند. جهت کاهش وابستگی، متخصصان معتقدند که باید به تدریج مصرف شکر یا شیرین کننده های مصنوعی را کاهش داده یا آن ها را از رژیم غذایی حذف نمود.
موارد منع مصرف شیرین کننده مصنوعی
سازمان بهداشت امریکا کاربرد شیرین کننده های مصنوعی را بی خطر اعلام نموده است. اما افراد مبتلا به بیماری فنیل کتونوری نباید از آسپارتام استفاده کنند. انجمن پزشکی آمریکا همچنین توصیه نموده است که از مصرف ساخارین در دوران بارداری خود داری شود.
عوارض مصرف شیرین کننده مصنوعی
الکل قندها مانند سوربیتول، مانیتول، زایلیتول و اریتریتول را می توان از انواع میوه هایی مانند توت به دست آورد. مصرف الکل قند ها می تواند روی سطح قند خون تأثیرگذار باشد. زیاده روی در مصرف این قند ها می تواند باعث نفخ و اسهال شود. البته اریتریتول از این قاعده استثنا است.
سایر عوارض
- میگرن
- سردرد
- ایجاد مشکلات پوستی
- بروز افسردگی
- افزایش وزن
- بروز مشکلات عضلانی
- تاری دید
محصولات حاوی شیرین کننده های مصنوعی
بسیاری از محصولات فرآوری شده حاوی شیرین کننده مصنوعی هستند. در ادامه به برخی از این خوراکی ها اشاره شده است.
- آدامس، انواع نوشیدنی ها، لبنیات، سس های گوجه فرنگی، انواع دسر، انواع آب نبات، ژلاتین، خمیرهای دندان، دهان شویه ها، برخی مکمل ها، ویتامین های مخصوص کودکان، برخی داروها، غلات صبحانه، سوپ و انواع شیرینی ها.
- البته وجود این ترکیبات در مواد غذایی به راحتی برای مصرف کننده قابل شناسایی نیست. درواقع وجود این ترکیبات را از روی برچسب مواد غذایی نمی توان تشخیص داد.
- محصولات غذایی که با عنوان رژیمی، بدون قند، sugar-free و Zero به فروش می رسند، حاوی این شیرین کننده های مصنوعی هستند.
اما محصولات فرآوری شده زیادی نیز هستند که دارای شیرین کننده مصنوعی بوده اما بدون برچسب نام گذاری می شوند.
قیمت خرید و فروش
امروزه کاربرد و مصرف شیرین کننده های مصنوعی در صنایع غذایی مختلف افزایش یافته است. مواد بسته به انواعشان می توانند قیمت های مختلفی را در بر گیرند. قیمت شیرین کننده های مصنوعی نسبت به وزن خریداری شده می تواند متغیر باشد. البته این موضوع هم باید در نظر گرفته شود که برای شیرین کردن به مقادیر کمی از این مواد نیاز است. برای خرید و فروش شیرین کننده های مصنوعی می توان از مراکز فروش حضوری اقدام نمود. خرید این ترکیبات از مراکز فروش آنلاین نیز امکان پذیر است. توجه شود که قیمت شیرین کننده های مصنوعی خارجی نسبت به موارد مشابه داخلی مقادیر بیشتری را دارا خواهد بود.البته قیمت این ترکیبات به شرکت تولید کننده و برند تجاری نیز وابسته است.
سخن آخر
محققان هنوز در مورد کاربرد شیرین کننده های مصنوعی اختلاف نظر دارند. درواقع استفاده از شیرین کننده های مصنوعی هیچ خاصیت معنا داری بر کنترل وزن و قند خون ندارد. علاوه بر آن مصرف بیش از حد آن ها ممکن است عوارض جانبی جدی را نیز ایجاد نماید. بنابراین ضرورتی در مصرف آن ها نیست. بجای استفاده از این ترکیبات برای لاغری می توان فعالیت های بدنی را افزایش داده و تغذیه مناسبی داشت. درواقع توجه به تغذیه مناسب یکی از بهترین راه های افزایش سلامتی است.